İlaçlar Arasındaki Etkileşimler

İlaçlar Arasındaki Etkileşme

Bir hastanın tedavisinde hemen her zaman birden fazla ilaç kullanılır. Bu durumda aynı anda kullanılan iki ilaç arasında bir etkileşme söz konusudur. İlaç etkileşimlerinin çoğunluğu önemsiz olmakla beraber önemli bir bölümü etkili tedaviye engel olur, Bazı durumlar öldürücü olabileceği için tedavinin güvenliği bozulur. İlaç etkileşimleri mide-bağırsak sisteminden emilim, plazma proteinine bağlanma, biyotransformasyonun artması ya da azalması gibi etkilerle beraber ilaçların cevabını artıran sinerjik ve aditif etkiler de yapar. İlaçlar bazen de birbirlerinin etkilerini antagonize eder. İlaçlar  arada kullanıldıklarında birbirlerinin kullanılmasını sağlayan enzimleri inhibe edebilirler.Bu da entoksikasyona neden olabilir.

 Bazi ılaçlarda enzim sistemlerinin aktivitesini ve miktarını artırır. Orneğin, fenobarbital tedavisi sırasında ikinci bir ilaç olarak alınan antikoagülan hızla biyotransforme ola¬cağından, istenen etkinin sağlanması için doz artırılır. Bu durumda fenobarbital tedavisi kesilirse antikoagulan öldürücü kanamalara neden olabilir. Bu nedenle doz yeniden ayarlanmalıdır.

İlaç etkileşimleri farmakolojik açıdan ele alındığında aynı yönde etkileşme (sinerjizma), ters yönde etkileşme (antagonizma) olmak üzere iki tür etkileşim olduğu görülür.

Aynı Yönde Etkileşme (sinerjizma)

Sinerjizma ilaçların aynı yönde etkileşmesidir. Yani bir ilacın, birlikte verildiği başka bir ilacın etkisini artırmasına "Sinerjizma" denir. Bu tür et¬kiye sahip olan ilaçlara sinerjetik ilaçlar denir. Ortaya çıkan etkiye ise sinerjik etki denir. Sinerjizma, aditif ve potansiyalizasyon sinerjizmi olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar.

Sumasyon(Aditif etkileşme)

Aditif toplam etki demektir. Yani aynı reseptörü etkileyen iki ilaç birlikte verildiğinde ortaya çıkan etki, bu iki ilacın ayrı ayrı verilmeleri durumunda ortaya çıkan etkilerin toplamına eşittir.

Aditiv sinerjizmde doz yarı yarıya kullanılır. Böylece yüksek dozdan kaçınılmış olur. Orrıeğin, eter, paraldehit, alkol, barbitürat arasında aditiv sinerjizm vardır. Aditiv sinerjizm benzer ve etki yerleri aynı olan ilaçlar tarafından oluşturulur. Aditif etkileşme sonucunda bazı toksik etkiler artar.

Potansiyalizasyon Sinerjizmi

Aynı anda verilen iki ilacın oluşturdukları etki, her birinin ayrı ayrı oluşturacakları toplam etkiden çok daha büyüktür. Bu tür sinerjizmada sumasyondan farklı olarak ilaçların ikisinin de etkin olması gerekmez. Potansiyalizasyon sinerjizminde ilaçlar benzer değildir ve etki yerleri de bir değildir. Örneğin, noradrenalin damar üzerine etkili bir ilaçtır. Kokain üzerine etkili değildir, fakat ikisi birlikte kullanıldığında etki çok fazla olacaktır. Bu gibi durumlarda doz azaltılır ve toksik etkiden sakınılmış olunur. Ayrıca hızla ortaya çıkan ve devamlı bir etki elde edilir.(*)

Ters Yönde Etkileşme (antagonizma)

İki ilaç bir arada verildiği zaman, biri diğerinin etkisini ya azaltıyor tamamen ortadan kaldırıyorsa bu iki ilaç arasında antagonizma var Antagonizmanın oluşmasında etkili olan durumlar şunlardır: Aynı alınan iki ilacın birbirinin emilmesini azaltması, iki ilacın birbirinin atıl artırması, iki ilacın birbirinin enzim aktivitesini artırarak metabolik parçalanmayı hızlandırmasıdır.

Fizyolojik antagonizma, ilaçlar farklı reseptör (Hücrede yabancı surlarla birleşme gücü taşıyan atom grubu) sistemi ve farklı mekanizmalarla birbirinin etkisini yok ederler. Örneğin, barbitürat ve alkol kafein uyarıcı etkisi ile beyindeki depresyonu ortadan kaldırır.

Kimyasal antagonizma, ilaçlardan biri diğer ilaçla kimyasal olarak birleşir ve aynı etkiyi yapamaz. Bu tür amaçla kullanılanlarına antidot Örneğin dimerkaprol ağır metal zehirlenmelerinde antagonist etki yapar.